Ede

Stinsenplanten

Geschiedenis
De oorsprong van deze groep planten komt uit de tijd dat de bewoners van diverse Nederlandse kastelen, pastorieën, buitenplaatsen of kloosters, exotische planten in hun tuin lieten plaatsten. Van oorsprong waren dat soorten uit Zuid-Europa die uit liefhebberij werden geïmporteerd en geplant in de siertuin of het gras. Het was een status, want de stinsenplanten zag men toen (rond 1600) als een luxe uiting van het lentegevoel. Veel kleur rond de stins. Stins is het Friese woord voor stenen huis. In die tijd woonden alleen de gegoede burgers in een stenen huis. Men zag deze kleurrijke pracht rond kastelen, buitenplaatsen en kloosters en zo kwam de naam later tot stand. Flora rond de stins: stinsenflora.

Er is een leuk filmpje ter introductie over stinsenplanten. Kijk hier.

 

Welke planten behoren tot de stinsenflora?

Sneeuwklokje

Boeren krokus

Bosanemoon

Bosgeelster

Gewone wolfsmelk

Gewoon speenkruid

Herfsttijloos

  • Holwortel

Knolsteenbreek of Haarlems klokkenspel

Look
Diverse soorten:

  • Armbloemig look
  • Daslook
  • Driekantig look

Winterakoniet

  • Zomerklokje

Bovendien nog diverse andere soorten.
Omdat de stinsenflora niet wetenschappelijk is ingedeeld zijn er diverse stromingen die soorten wel of juist niet tot deze groep laten behoren. De definitie van stinsenplant is rekbaar. Zelfs de schrijfwijze is wisselend, namelijk met een s of een z.

In Groningen doet men het anders, daar heten het börgbloumkes.

Waar zijn ze het best te bewonderen?
Van oudsher natuurlijk in Friesland. Bekende voorbeelden zijn de Dokterswoning in Stiens, museum Dekema State in Jelsum, de Martena State in Cornjum, Philippusfenne in Kollum, Schierstins Veenwouden, de Menkemaborg in Uithuizen.
Uiteraard is deze traditie ook in Groningen te bewonderen. Denk aan de Fraeylemaborg in Slochteren, de Oude Hortus en het Martinikerkhof in Groningen stad, het Iwema-Steenhuis in Niebert, de Ennemaborg in Midwolda, Oosterhouw in Leens.

Bovendien is er rond kasteel Hackfort in Vorden tijdens het voorjaar veel moois te zien en op andere plekken onder beheer van Natuurmonumenten. Meer vind je in park Sonsbeek (PDF) in Arnhem en de Boschhoeve in Wolfheze. Kasteel Neerijnen (bij Waardenburg) heeft ook op bescheiden schaal, maar zeer autentieke stinsenplanten, ze zijn op het landgoed te zien in het vroege voorjaar. Vlak bij de stad Utrecht ligt het 'bedreigde' landgoed Amelisweerd dat ook een leuke plek is om in het vroege voorjaar (of de late winter) een bezoek te brengen. Er zijn voor fietsers diverse ingangen, met de auto slechts enkele, onder andere de ingang van het Landhuis Oud Amelisweerd. Dan is er een kort filmpje over het landgoed Neerijnen waarin vanaf minuut 2 leuke informatie over stinsenplanten is te volgen. Een andere oude plek is Beeckestijn in de buurt van Velsen, 55 soorten stinsenplanten.
Kasteel (museum) Sypesteyn in Loosdrecht heeft in de historische tuin veel sinzenplanten staan. In het vroege voorjaar een uitbundig feest. Op hun website is een impressie te vinden van alle bezienswaardigheden, een impressie vind je hier.
IVN Ronde Venen houdt jaarlijks een stinzenplantenexcursie rond een kasteel, deze informatie is alleen te zien als de excursies doorgaan. Op deze pagina is de algemene informatie over stinzenplanten bij IVN Ronde Venen te vinden.

Hortus Botanicus Utrecht heeft een stinzenplantenhelling. Meer hierover vind je hier.
De Hortus in Nijmegen heeft eveneens aandacht voor stinzenplanten, klik hier, er is een mooi overzicht van bloeiperioden. Wil je er eens naar toe, ga naar Park Brakkenstein.

Met dank
In 2019 is er meer belangstelling geweest voor stinsenflora dankzij PostNL omdat ze een postzegelvel hadden uitgebracht en de familie van Riemsdijk uit Stiens een Stinzenflora-monitor. Trudy en Willem van Riemsdijk zijn de bewoners van ’t Doktershûs, zij onderhouden en actualiseren de stinzenflora-monitor en -kalender.

Bronnen
Wikipedia, Fam. van Riemsdijk