Ede

Waterhuishouding

Inleiding
Zowel in de siertuin als moestuin is water geven af en toe nodig. In plantenbakken is het een regelmatige zorg. Natuurlijk is de keus hoe planten water te geven in elke omstandigheid anders. Je krijgt van ons een aantal ideeën aangereikt, de meeste zul je kennen, enkele zijn hopelijk nieuw voor je. Omdat wij zowel onervaren als doorgewinterde tuin- en plantenliefhebbers willen bereiken gaan we ook diep op de materie in. Planten water geven is een balans tussen wel en niet bewateren. Een plant die altijd de beschikking heeft over vocht ontwikkelt zijn wortelstelsel amper en wordt daardoor kwetsbaar, zeker als er dan een keer geen vocht voorhanden is. De bladeren gaan dan slap hangen of zelfs dor worden als indicatie.

Als de zon veel schijnt of als er een schrale wind waait droogt de aarde sneller uit en is bevloeien zinvol tot noodzakelijk. Welke grondsoort er in de tuin is of met welke aarde een bloembak is gevuld maakt natuurlijk ook uit.

Gieter
Voor een niet al te grote tuin kun je gewoon een gieter gebruiken. De gieter is te vullen bij de kraan binnen, buiten of onder het kraantje van een regenton. Dat laatste heeft natuurlijk de voorkeur. Drinkwater uit de kraan is niet gratis. Voor het milieu is het ook beter een regenton te hebben. Voor plantenbakken en de planten in de vensterbank is een gieter een goede of zelfs de beste oplossing.

Een regenton die samen met een gieter gebruikt wordt kan beter op een voet, met uitsparing, staan.

Tuinslang
Water geven met een sproeier die aan de kraan zit is een praktische oplossing als de tuin iets groter is. Je weet natuurlijk al dat sproeien het beste 's avonds kan. 's Nachts trekt het water dan de grond in en bij de iets lagere nachttemperaturen verdampt er iets minder water. Er zijn in de handel talloze types sproeiers. Voor een klein sproeibeurtje kan een handsproeier gekozen worden, maar een sproeier op een voet of pin is makkelijker. Heb je een grote tuin, dan is de keus voor een sproeier snel gemaakt.

Om een tuinslang aan de kraan binnen te koppelen is altijd een verloopstuk nodig. Let op, er zijn kranen met een schroefdraad aan de binnenzijde en aan de buitenzijde. Koop dus het juiste koppelstuk. Gerieflijker is het om ergens een buitenkraan te hebben of aan te laten leggen. Dergelijke kranen hebben wel meteen de juiste aansluiting voor een tuinslang. Overigens zijn er tuinslangen in de handel die werken als ventiel. Je kunt ze dan alleen goed gebruiken als het water van begin naar het eind stroomt, andersom blokkeert het water. Als dit soort 's winters opgeslagen gaat worden kan het water er dus alleen maar uit in de juiste richting, houd daar rekening mee. Gesproken over de winter: het buitenkraantje kan 's winters beter afgesloten worden, zodat er geen water meer in de leiding zit. Bevriezing en knappen van de leiding kun je zo beter voorkomen.

Regenton
Bij bouwmarkten, tuincentra en op internet is voldoende aanbod van regentonnen. Let vooral op de hoogte van het kraantje, er zal iets onder moeten kunnen om het water af te tappen, een gieter of emmer. Dat is de reden dat veel tonnen verkocht worden met een losse voet. Een sproeier koppelen aan de tap van een regenton gaat het niet worden, daarvoor is de druk te laag. In principe worden regentonnen verkocht met een aansluitset voor aan een regenpijp, meer dan 60 cm afstand tussen ton en pijp kan problemen opleveren. Er kan dan beter gekozen worden voor een niet-flexibele aansluiting en dat vergt knutselwerk.

Voor de liefhebber is het erg leuk om een oude houten regenton te gebruiken. Een wijnvat ombouwen tot trouwe waterleverancier kan natuurlijk ook. In een rustieke of nostalgische tuin staat dat zeker goed.
Let op: een regenton die open is aan de bovenkant kan een bron worden van muggen. Stilstaand water dat makkelijk te bereiken is om eitjes in te leggen wil je vast niet bevorderen.

Olla
Een olla is een poreuze kruik/pot die in de grond is ingegraven. Het is het Spaanse woord voor kookpot. Je spreekt het uit als oja met een korte o. Aan de binnen- en buitenkant van de terracotta olla zit geen verf of glazuur.
Hij werkt als volgt: De pot wordt ingegraven in de grond met zijn opening net boven de oppervlakte. De opening moet wel afsluitbaar zijn. De kruik wordt gevuld met water en daarna afgesloten. Als de grond erg droog is geeft de olla water af en alleen als de grond erg vochtig is en de olla is bijna leeg, dan neemt hij water op. Een olla is dus een vochtregulator. Planten houden er niet van om te droog of te nat te staan, dat put een plant uit. Toch moet op de balans gelet worden, een plant die altijd water kan vinden wordt niet gestimuleerd om een goed wortelstelsel te ontwikkelen. Je begrijpt dat dit dus om gewone planten gaat, niet over cactussen die goed tegen droogte kunnen of moerasplanten die graag in het water staan.

Hier en daar zijn olla's te koop, zelf maken kan ook.
Het gebruik gaat als volgt:
plaats een of meerdere olla's in de grond en vul ze met water. Is de diameter van de kruik 10 cm dan is dat de beste afstand tot planten. Is de diameter van de buik van de kruik wel 30 cm dan kan de olla voorzien in vocht voor planten op 30 cm afstand. Bij gebruik van meerdere potten op een rij, neem dan af vuistregel dat ze een onderlinge afstaand hebben tot elkaar van 2x de diameter. Olla's met een buik van 20 cm kun je o p40 cm van elkaar plaatsen om de grond te bewateren.
Er zijn slimmerds die via een slangetje meerdere olla's tegelijk vullen middels koppelingen.

Zelf olla's maken kan ook. Twee aardewerken bloempotten op elkaar gelijmd maken al een olla. Het onderste gat wel dichten. Gebruik voor het lijmen van de twee bloempotten watervaste kit, aquariumlijm, kaarsvet of iets anders dat tegen water kan en niet al te schadelijk is voor het milieu. Vooral in de moestuin , kas of plantenbak is een olla een mooie, zuinige methode om toe te passen. Sluit het gat waar je water in geeft wel af, zo zullen er geen muggenlarven of ander leven in het kruikwater terechtkomen.
Een waarschuwing is op zijn plaats als de olla in de koude grond staat. Als het vriest kan de olla kapotvriezen, zeker als hij vol zit met water. Aan jou de keus om ze 's winters uit de grond te halen of het water er zoveel mogelijk uit te laten trekken en afdekken met iets dat isoleert.

Er zijn mensen die het olla idee kopiëren, maar passen dan een plastic 2 liter melkpak toe en boren hier kleine gaatjes in. Een voordeel is dat het goedkoop is, een nadeel dat het plastic op den duur verbrokkelt en zo toch nog voor werk zorgt.

Druppel- of zweetslang
De druppel- of zweetslang is een soort tuinslang die op of in de grond gelegd wordt om zo niet rond te hoeven gaan door de tuin of kas met een gieter, het is een permanent systeem, gekoppeld aan de waterleiding. Je zet de kraan open en de slang gaat zijn directe omgeving bevochtigen. Dit gaat niet snel, maar is wel doeltreffend. Als de slang net onder de oppervlakte is geïnstalleerd zal niet te veel water verdampen en kun je spreken van besparing. Er zijn timers te koop die op gezette (door jou in te stellen) tijden de kraan open zetten om de slag zijn werk te laten doen. De druppelslang en eventueel timer zijn wel een investering. De beginkosten verdien je niet meteen terug door de besparing van kraanwater, het gaat dus vooral om het gemak. Zo'n systeem is mooi voor lange smalle stroken, maar ook voor borders. De fabrikant geeft meestal aan tot welke afstand de slang kan bewateren.

Bewateringszak
Vooral bij extreme hitte en langdurige droogte kan de uitgedroogde bodem de waterstraal uit slang of gieter niet snel genoeg opnemen. Het meeste van het kostbare water stroomt aan de oppervlakte weg en verdampt. Maar deze bewateringszak geeft het water via kleine gaatjes aan de onderkant langzaam af. Constant vochtig bereikt het de bodem en zakt naar de diepte tot aan de dorstige worteluiteinden. De enige beperking is dat hij het best funclioneert rond een stam of paal.

De bewateringszak wordt gewoon rond de stam gelegd, met de rits vastgemaakt en van bovenaf gevuld. Een lid heeft deze zakken in hun tuin staan en ze bevallen zeer goed. De zakken kun je ongeveer 1x per week vullen en ze hebben een handige rits, die je om de boom zelf of om een paal naast de boom kunt ritsen, zodat de zak altijd mooi rechtop blijft staan, ook als de zak leger wordt. De zakken zijn te koop via diverse sites (trefwoord: bewateringszak of waterzak boom).
Ook ideaal voor het toevoegen van voeding en vloeibare mest.

Vijver
Waarom zou een vijver goed zijn om planten water te geven? Alleen in het specifieke geval dat de vijver (of sloot) de bron is van water voor planten in de tuin of kas. Er zijn mogelijkheden om een gieter te vullen met water en zo planten te begieten. Een vijverpomp is ook te gebruiken om het water uit de vijver of sloot op te pompen naar een plek waar water gegeven moet worden.
Een vijver is voor het milieu positief omdat het regenwater wordt opgeslagen en bij droog weer verdampt. Het grote probleem van tegenwoordig is dat de regenbuien heftiger lijken te worden en de droogte perioden langer. Een vijver is hier een stabiliserende factor, als is het een kleine.

Een speciaal type, wadi genoemd, is een stukje tuin waar het regenwater (uit een regenpijp) naar toe kan en daar de tijd krijgt om in de bodem weg te zakken. Een wadi kan zich ontwikkelen tot een klein moerasje. Op internet vind je meer informatie. Kijk hier maar eens.

Sedumdak
Daken zijn voor een huis en een schuur noodzakelijk kwaad. Voor een veranda of carport kun je kiezen. Wat is er nu niet mooier dat een dak, mits het niet te schuin loopt, te voorzien van sedumbedekking?

De gemeente Ede stelt subsidie beschikbaar voor een groen- of sedumdak. Eén van de voorwaarden is dat het minstens moet gaan over 5 m2. De subsidie is maximaal € 25 per m2. De huidige kosten voor een sedumdak liggen tussen de € 40 en € 100 per m2, afhankelijk wat je allemaal zelf doet en welke vorm je kiest. Voor meer informatie over de subsidie, of de aanvraag, is een bezoek aan de site van de gemeente zinvol.
Meer weten over sedumdaken in het algemeen? Informatie is te vinden bij sedumdakbedekking.nl.

Voorkomen is beter dan genezen
Helaas kiezen veel mensen uit gemak voor een tuin die vol ligt met tegels of sierbestrating. Als het regent wordt het regenwater afgevoerd via goten naar het riool. Hoe meer mensen aarde voor tegels inruilen, des te zwaarder wordt het riool belast en dan kan het zomaar gebeuren dat bij een fikse regenbui in huis vreemde geluiden te horen zijn. Dat zijn dan de geluiden van lucht in de afvoeren van wc en wastafels die door de druk in het riool het huis in wordt geduwd. Het zijn borrelende of klokkende geluiden. Mensen die een hoger gelegen huis hebben zullen hier minder last van hebben dan de lager gelegen woningen. Het motto is dus Tegel er uit - Plant er in. Elk jaar doet de gemeente Ede mee aan een actie met de naam Steenbreek.

Heb je ook bedacht dat hier op de Veluwe drinkwater wordt gewonnen, ook binnen de gemeente Ede? Afgelopen jaren is al enkele keren sprake geweest van een dalend grondwaterpeil. Dat is mede te wijten aan de verhouding tussen verharde oppervlakten en zachte oppervlakten. Harde oppervlakten zoals een betegelde tuin, asfalt of daken voeren het regenwater direct af het riool in naar de waterzuivering. Zachte oppervlakten nemen het water op en dat water zakt langzaam de diepte in tot het grondwater en blijft daar dan. Alle aardlagen tussen de oppervlakte en het grondwater dienen als filter. Dat is dan meteen de waarschuwing voor het gevaar van bodemverontreiniging. Grondwater is meestal in lagen in de ondergrond aanwezig. De laag het dichtst bij de oppervlakte wordt meestal aangeboord door pompen zoals de ouderwetse handpomp of professioneel als bronbemaling door een bedrijf. Het kan van een tot enkele jaren duren voordat regenwater in deze laag terecht komt. Dit water is niet geschikt als drinkwater. Drinkwater komt uit diepere lagen, de reis van regenwater naar drinkwaterdiepte kost eeuwen!

Tips
Elk huis heeft meerdere regenpijpen, sluit er een regenton of ondergronds spaarbekken op aan en/of koppel de regenpijpen los van het riool en laat het regenwater weer de grond in trekken. De gemeente Ede kan hier subsidie op geven. Uiteraard is het met subsidie zo dat er voorwaarden aan verbonden zijn dus ga eerst na of je er aan kunt voldoen.
Kijk hiervoor op ede-natuurlijk.nl.